Τα άρθρα του κ. Φερεντίνου θα αναρτώνται στην ιστοσελίδα εφόσον πρώτα δημοσιευθούν στο περιοδικό του Οικουμενικού Ελληνισμού (The Magazine of Ecumenical Hellenism) για το οποίο και συντάσσονται.

δεν δουλεύω… Δεν Δουλεύω…

     Φαινόμενο των καιρών; Αλλοτροπία από την πανδημία στην ανθρώπινη φύση; Μήνυμα ελπίδας για την ενσυναίσθηση αδιεξόδου στο οποίο οδηγεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και επιθυμία διαφυγής από το έρεβος της «δουλειάς – δουλείας»; Όπως και να το δει κανείς, είναι ένα από τα παράδοξα που χρήζουν ανάλυσης και, μακάρι, αισιόδοξης ερμηνείας: Μια από τις μεγαλύτερες έρευνες της SHRM (Εταιρεία διαχείρισης ανθρώπινων πόρων) στην Αμερική το πρόσφατο καλοκαίρι κατέδειξε ότι το 90% των αμερικανικών επιχειρήσεων αδυνατεί να καλύψει τις θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα διαπιστώθηκε μεγάλη μείωση αιτήσεων για τις κενές θέσεις…

   Την προαναφερθείσα έρευνα ακολούθησαν πολλές άλλες και στην Ευρώπη και στη χώρα μας αποκαλύπτοντας ανάλογες προθέσεις των εργαζομένων παγκοσμίως: Η εργασία δεν είναι πια η αρχή και το τέλος της ζωής! Θέλουμε πλέον και κάποιο άλλο νόημα στη ζωή μας…

     Εν προκειμένω φαίνεται παράδοξο να βρίσκονται σε δύσκολη θέση οι εργοδότες και όχι οι αναζητούντες απελπισμένα, όπως παλιότερα, μια θέση στην απασχόληση! Τι μπορεί να έφερε αυτή την επαναστατική αναθεώρηση στις προτεραιότητες των ανθρώπων του αιώνα μας; Η εργασία, ως γνωστόν, αποτέλεσε διαχρονικά μέγιστη αρετή, υμνολογήθηκε και δοξάστηκε από όλες τις κοινωνίες και τα συστήματα, από εργατικούς και οκνηρούς και της αποδόθηκε πλήθος αρετών: χαρά, ικανοποίηση, απόλαυση, δημιουργικότητα… Ο Απόστολος Παύλος τόνιζε «μή ργαζόμενος καί μή σθιέτω», ενώ οι Βενεδεκτίνοι μοναχοί την θεωρούσαν ως μια μορφή προσευχής: «Quilaborat, orat»).

     Όμως, τόσο η ηθική της επένδυση, όσο και η κοινωνική της προσφορά, η συμβολή της στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους παρερμηνεύτηκαν και υποτιμήθηκαν από τον σύγχρονο άνθρωπο, κυρίως των Δυτικών κοινωνιών. Η εργασία έγινε αυτοσκοπός∙ οι άνθρωποι «ζούνε, για να εργάζονται» και «δεν εργάζονται, για να ζουν», θεοποιήθηκαν τα υλικά της αποκτήματα. Έγινε μέσο για να υπηρετεί τη φιλοδοξία των αλλεπάλληλων αγαθών, απώλεσε τη δύναμη της χαράς, της δημιουργίας, της αυτοέκφρασης. Ο εργαζόμενος έγινε εξάρτημα της μηχανής και η προσωπική του σφραγίδα σε ό,τι κάνει, ξεθώριασε.

     Από την άλλη η αρρωστημένη «κοσμοαντίληψη», ότι πάνω απ’ όλα είναι η εργασία, απελευθέρωσε τους ασκούς του αιόλου, για να ικανοποιηθεί η ακόρεστη λαιμαργία των εργοδοτών (προσώπων, εταιρειών, πολυεθνικών) που εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη για «ψωμί και παντεσπάνι» επενδύουν στον ανθρώπινο μόχθο μεγιστοποιώντας κέρδη, κεφάλαια, μετοχές και εξουσία, παρέχοντας όμως ψίχουλα και απογοήτευση.

     Ενδεχομένως η πανδημία να ήταν απλά η αφορμή… Η αναγκαστική αποχή από την εργασία επέτρεψε την παροδική αποστασιοποίηση, μια πενιχρή ανάπαυλα ζωής έξω από το μαγγανοπήγαδο της ρουτίνας, τις ράγες της εργασιακής αλλοτριωμένης κανονικότητας. Απηυδισμένοι και αποκαρδιωμένοι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο είχαν την «αναγκαστική» ευκαιρία να μείνουν στο σπίτι τους – το σημερινό ξενοδοχείο – να (επαν)εκτιμήσουν τη θαλπωρή της οικογένειας ή να διερωτηθούν για το νόημα της ζωής, που τους προσφέρει πλέον η καταναγκαστική εργασία. Η εφημερίδα financialtimes φιλοξένησε πρόσφατα ιστορίες ανθρώπων που αποκαρδιωμένοι από την εξαντλητική ρουτίνα αναζητούν μια καλύτερη ζωή μέσα από μία νέα σταδιοδρομία…

     Οι εφημερεύοντες κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι θα δώσουν φυσικά τις δικές τους ερμηνείες για το προαναφερθέν παράδοξο! Ίσως να είναι προσωρινός απόηχος της λαίλαπας της πανδημίας, παρόρμηση της στιγμής που θα ξεχαστεί μόλις επέλθει η κανονικότητα, ενδεχομένως επιλογή μιας μερίδας τυχερών ανθρώπων που διαθέτουν οικονομική ασφάλεια και δεν τρέμουν για «τον επιούσιο». Το σίγουρο όμως είναι, όπως διδάσκει η ιστορία για όσους επιλέγουν να τη διαβάσουν, ότι ο άνθρωπος αντιδρά όταν φτάσει στο έσχατο σημείο κατάπτωσης και αντικρίζει στη ζωή του μόνο φόβο και δάκρυα. Η εργασία υπερεκτιμήθηκε στον καιρό μας∙ για άνδρες και γυναίκες πλέον η καριέρα θεωρείται απείρως πιο σημαντική από την ήρεμη ζωή, την ευτυχισμένη οικογένεια. Οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει… Ο εργαζόμενος εξαντλείται ψυχικά και σωματικά! Τη σύνθλιψη αυτή, ωστόσο, δεν τη βιώνει μόνο ο ίδιος∙ την εισπράττει το περιβάλλον: η οικογένεια, οι φίλοι, οι συγγενείς. Όταν ο Σμάιλς προέτρεπε «να είστε δούλοι της εργασίας, για να μην είστε δούλοι των ανθρώπων» φυσικά δεν εννοούσε τη σύγχρονη δουλειά – δουλεία, αλλά τη δημιουργία, την εργατικότητα που οδηγεί στην αρετή, τη γνώση, την ισορροπία! «Από τους κόπους προέρχεται η υγεία και από τους ιδρώτες η σωτηρία», έλεγε ο Μέγας Βασίλειος χωρίς φυσικά να μπορεί να φανταστεί τον τραγικό μελλοντικό απόηχο των διδαχών του!

   Ωστόσο το υγιές πλαίσιο προσέγγισης της εργασίας έχει σήμερα κλονιστεί ανεπανόρθωτα. Επομένως η επιδίωξη για ικανοποίηση των ονείρων, της δημιουργικότητας και των φιλοδοξιών μέσω της εργασίας είναι σίγουρα μια υγιής εξέλιξη, που θα ήταν καλό να έχει διάρκεια, να γίνει απαίτηση και προτεραιότητα. Στη θέση μιας άγονης εργασίας που αδειάζει τον δημιουργό από τις φυσικές και ψυχικές του ικμάδες είναι καιρός να εγκολπωθεί ο άνθρωπος μια εργασία που γεμίζει - τελειοποιεί τον ίδιο και καρπίζει τον κόσμο γύρω του… Αν η πανδημία είναι τελικά η αφορμή γι’ αυτή την ανατροπή, ίσως να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τον Γολγοθά του, που εργαζόμενο ασταμάτητα για να ζήσει, ξεχνά πώς να ζει πραγματικά!

* ο Ηλίας Π. Φερεντίνος είναι φιλόλογος – συγγραφέας

Βιβλιογραφία:

-          Σάμιουελ Σμάιλς, Οικονομία και καθήκον

-          Κορνηλία Καλογήρου, Ανθρώπινες σχέσεις στο χώρο εργασίας

-          DinaGlouberman, Burnout: Κίνδυνος ή ευκαιρία;

[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 97 του περιοδικού]

Στοιχεία Επικοινωνίας

  • Σμύρνης 7-9 Ιωάννινα
  • Τηλ 26510 23362, 26510 32592
  • Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Χάρτης Πρόσβασης